काठमाडौं । सिन्धुपाल्चोक जिल्लाको बाह्रबिसे नगरपालिका-७ स्थित घुम्थाङको नागपुजेमा आइतवार बिहान आएको विनाशकारी भेल-पहिरामा परेकाको उद्धारमा सुरक्षाकर्मी तत्काल खटिए । उक्त घटनामा ठूलो जनधनको क्षति भयो। अहिले पनि उद्धार जारी छ।
उद्धारका क्रममा घाइते महिलालाई पिठ्यूँमा बोकेर सशस्त्र प्रहरीका एक जवान गन्तव्यतर्फ जाँदै गरेको तस्बिर सार्वजनिक भयो। गम्भीर घाइते महिलालाई मजेत्रोको नाम्लो बनाएर बोकेको कारुणिक तर सराहनीय दृश्य त्यसमा देख्न सकिन्छ।
सुरक्षाकर्मी र बिरामीले कोभिड-१९ बाट जोगिनका लागि चाहिने आवश्यक सुरक्षा मापदण्ड प्रयोग गर्न सकेको देखिँदैन। आपत्कालीन अवस्थामा एक त त्यस्ता सामग्री पाउन सकिँदैन, पाइए पनि प्रयोग गर्ने अवस्था नहुन सक्छ। आपतविपतमा परेका व्यक्तिको जीउ जोगाउनुपर्ने गम्भीर अवस्थामा सुरक्षाकर्मीले चाहेर पनि स्वास्थ्य मापदण्ड अपनाउन सक्दैनन् भने यो एउटा उदाहरण हो।
‘जिम्मेवारी पूरा गर्ने क्रममा परिस्थितिले कुनै बेला केही अफ्ठ्यारो गराउन सक्छ तर स्वास्थ्य मापदण्ड पूरा गर्नेमा स्पष्ट निर्देशन छ,’ सशस्त्र प्रहरीका प्रवक्ता प्रहरी नायब महानिरीक्षक राजु अर्यालले भने।
यस्तै, घटना विगतमा पनि नभएको होइन। काठमाडौंमै भएको सडक आन्दोलन होस् या क्वारेन्टाइनमा बसेका व्यक्ति ह्वारह्वार्ती निस्कँदा सुरक्षाकर्मीले स्वास्थ्य मापदण्ड प्रयोग गर्न नसकेका दृष्टान्त छन् जुन अधिकांशतः सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक भएको थियो। केही अघि ललितपुरमा रातो मच्छिन्द्रनाथको रथ तान्न लाग्दा भीड नियन्त्रणमा खटिएका केही सुरक्षाकर्मीमा कोभिड-१९ पुष्टि भएको थियो।
ज्यानको बाजी थापेर नागरिकको सुरक्षामा खटिएका सुरक्षाकर्मी यस्तै विपद्का बेला कोभिड-१९ बाट संक्रमित हुन पुगेका हुन्। कतिपय अवस्थामा सुरक्षाका सबै उपाय अपनाउँदा अपनाउँदै पनि संक्रमण हुन्छ। सुरक्षा मापदण्ड अपनाएर उपचारमा खटिएका स्वास्थ्यकर्मी संक्रमित हुनुले त्यस कुरा प्रस्ट्याउँछ।
कार्यक्षेत्रमा खटिएकै बेला संक्रमित भई उपचारपछि निको भएर पुनः सेवामा खटिएका प्रहरी उपरीक्षक विमलराज कँडेल जस्तोसुकै परिस्थिति आए पनि सुरक्षाकर्मी राज्यले दिएको जिम्मेवारीबाट विमुख हुन नहुने बताउँछन्। उच्च आत्मबल भयो भने कोरोनालाई जित्न सकिने दृढ विश्वास सुरक्षाकर्मीमा छ। त्यसैले अहिलेसम्म धेरै सुरक्षाकर्मी कोरोना जितेर काममा फर्किइसकेका छन्।
पछिल्लो समयमा मुलुकभर संक्रमितको संख्या बढेसँगै सुरक्षा निकायमा पनि दर बढ्दो छ। नेपालका चार सुरक्षा निकाय (नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी र राष्ट्रिय अनुसन्धान विभाग)बाट प्राप्त विवरणअनुसार आइतवारसम्म पाँच हजार १३५ सुरक्षाकर्मीमा कोभिड-१९ देखिसकेको छ। त्यसमध्ये दुई हजार १८ जना कोरोना जितेर कार्यक्षेत्रमा खटिइसकेका छन्। निको भएकामा उच्च मनोबल देखिएकाले अन्य प्रहरी कर्मचारीलाई समेत हौसला मिलेको नेपाल प्रहरी प्रवक्ता प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक कुबेर कडायत बताउँछन्।
गत माघ ९ गते चीनको वुहानबाट आएका एक नेपालीमा कोभिड-१९ देखिएपछि त्यसको रोकथामका लागि सरकारले आवश्यक योजना बनाउन थाल्दा नेपाली सुरक्षाकर्मीले सम्भावित जोखिम आँकलन गरेर आन्तरिक तयारी थालेका थिए। मुलुकमा अकस्मात आइपर्ने महामारी, राष्ट्रिय विपद् होस् या हूलदङ्गा सबै नियन्त्रणको नेतृत्व लिँदै आम-नागरिकलाई सुरक्षाको पूर्ण-प्रत्याभूति दिलाउने जिम्मेवारी सुरक्षा निकायको काँधमा छ। आइपर्ने जोखिम मोल्न तयार भएर यसपालिको कोभिड-१९ विरुद्धको युद्धमा होमिएका सुरक्षाकर्मी यस्तै विपद् र शान्तिसुरक्षामा खटिएकै बेलामा संक्रमित भएका छन्।
आवश्यक स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्ड बनाएर ७७ वटै जिल्लामा अग्रपङ्क्तिमा खटिएका सुरक्षाकर्मीमा पछिल्लो समयमा नियमित संक्रमण देखिन थालेको छ। पछिल्लो एक साताको विवरणले सुरक्षा निकायमा संक्रमणको क्रम बढ्दो देखाउँछ। एक सातामै एक हजार ५०० बढी सुरक्षाकर्मी कोरोना संक्रमित भएका छन्। मुलुकभर संक्रमण दरमा बढिरहेका बेला त्यसको प्रत्यक्ष प्रभाव सुरक्षा निकायमा प्रस्ट देखिन्छ।
गत वैशाखबाट सुरक्षा निकायमा संक्रमण देखिएको थियो। जेठको पहिलो सातासम्म १२ सुरक्षाकर्मीमा संक्रमण थियो। नेपाल प्रहरीतर्फ जेठ ३ गते एक प्रहरी जवान पहिलो संक्रमित भए। त्यसपछि संक्रमण दरमा क्रमशः वृद्धि भएकामा साउन ६ गते लकडाउनको अन्त्यलगत्तै सर्वसाधारणको चहलपहल बढ्दा संक्रमण बढेको जनस्वास्थ्य विज्ञको भनाइ छ।
सुरक्षा निकायमा देखिएको संक्रमणमध्ये सबैभन्दा बढी नेपाल प्रहरीमा छ। त्यसपछि नेपाली सेनामा बढी देखिएको छ। नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक कुबेर कडायतले अधिकांश लक्षणविहीन रहेको र धेरै निको भएर घर फर्किसकेको बताए। उनीहरू उच्च मनोबलका साथ कार्यक्षेत्रमा खटिएका उनले जानकारी दिए।
सबैभन्दा बढी नेपाल प्रहरीमा संक्रमण
हालसम्म चार सुरक्षा निकायमध्ये सबैभन्दा बढी नेपाल प्रहरी संक्रमित भएका छन्। सर्वसाधारणसँग प्रत्यक्ष साक्षात्कार हुने भएकाले प्रहरी बढी प्रभावित भएका हुन्।
सार्वजनिक तथ्यांकअनुसार नेपाल प्रहरीमा आइतवारसम्म कुल दुई हजार ८१७ मा संक्रमण भएको छ। उनीहरूमध्ये एक हजार २३३ प्रहरी निको भएर कार्यस्थलमा खटिएको प्रहरी प्रधान कार्यालयले जनाएको छ। प्रहरी जोखिम आँकलन गरेरै आवश्यक सुरक्षा सावधानीका साथ कार्यक्षेत्रमा खटिँदै आएको महानगरीय प्रहरी कार्यालय काठमाडौंका प्रमुख प्रहरी नायब महानिरीक्षक विश्वराज पोखरेल बताउँछन्।
‘संक्रमित प्रहरी कर्मचारीमा उच्च मनोबल छ, निको भएर मुलुकको सुरक्षाप्रति थप प्रतिबद्ध हुँदै कार्यस्थलमा खटिएका छन्’, पोखरेलले भने, ‘जोखिम रोक्ने महत्वपूर्ण भूमिका प्राप्त प्रहरी जिम्मेवारीबाट पन्छिदैन।’
तर, संक्रमण दर बढ्दो क्रममा रहेकाले शान्तिसुरक्षामा ठाउँठाउँमा खटिनुपर्ने प्रहरीको उपस्थिति न्यून गर्नुपर्ने बाध्ययताको सम्भावना देखिएको छ।
नेपाली सेनाका १ हजारभन्दा बढी संक्रमित
सैनिक प्रवक्ता सहायक रथी सन्तोषबल्लभ पौडेलका अनुसार नेपाली सेनामा पछिल्लो एक सातामा संक्रमित ह्वात्तै बढेको छ। अहिलेसम्म कूल एक हजार ३८३ मध्ये झण्डै ७०० पछिल्लो एक हप्तामै संक्रमित भएका उनले जानकारी दिए। सबैभन्दा बढी मध्यपूर्वी पृतनामा १८९ जना संक्रमित छन्। उपत्यकामा १८४, मध्यपश्चिम पृतनामा १५४ मा संक्रमण देखिएको छ। सेनाका ५६ स्वास्थ्यकर्मीसमेत संक्रमित भएका छन्।
पौडेलका अनुसार संक्रमितमध्ये २९४ निको भएर कार्यक्षेत्रमा खटिएको र बाँकीको उपचार जारी छ। पछिल्लो एक हप्तामै संक्रमणदर एक्कासी बढ्दा निको हुने प्रतिशत कम देखिएको उनले बताए।
सशस्त्र प्रहरीका ९ सय १५ जना संक्रमित
सशस्त्र प्रहरी बल नेपालका ९१५ जना संक्रमित भएका छन्। त्यसमध्ये झण्डै ५५ प्रतिशत निको भएका छन्। हाल ४३५ उपचाररत रहेका सशस्त्र प्रहरीका प्रवक्ता प्रहरी नायब महानिरीक्षक राजु अर्यालले बताए। सशस्त्र प्रहरीका अधिकांशमा लक्षण देखिएको छैन। मुख्यगरी सीमा नियन्त्रण, भिडभाड नियन्त्रण, आइसोलेसन व्यवस्थापन, सर्वसाधारणको सुरक्षा, सडक सुरक्षामा बसेका बेला उनीहरू संक्रमित हुन पुगेका अर्याल बताउँछन्। आवश्यक स्वास्थ्य मापदण्ड अपनाउने गरिए पनि संक्रमण हुने क्रम भने रोकिएको छैन।
राष्ट्रिय अनुसन्धानका २० मा कोरोना
सरकारका लागि सम्भावित जोखिमको सूचना संकलनमा सादा पोसाकमा खटिने राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागका २० जनामा पनि कोरोना देखिएको छ।
प्राप्त विवरणअनुसार विभागअन्तर्गत रहेको उनीहरूमध्ये अहिले ११ जना उपचाररत छन्। प्रदेश २ मा सबैभन्दा बढी नौ जना संक्रमित छन्।
वाग्मती प्रदेश सात, गण्डकी एक, प्रदेश ५ मा दुई र सुदूरपश्चिम प्रदेश एक जनामा संक्रमित देखिएको विभागले जनाएको छ। विभागका एक सुरक्षा अधिकारीले कसैलाई पनि लक्षण नदेखिएको र आइसोलेसनमा भएकाबाहेक सबै उच्च मनोबलका साथ काम गरिरहेको उनले जानकारी दिए।
प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ २८, २०७७
