काठमाडाैं । मेलम्चीको पानी काठमाडौँ उपत्यकामा झार्नका लागि पथान्तरणको (सुरुङमा पठाउने) तयारी गरिएको छ । राष्ट्रिय गौरवको यस आयोजनामा सुरुङको निर्माणको काम सकिएकाले पानी सुरुङमा पठाउन लागिएको हो ।
सुरुङ निर्माणको काम सकिएर अहिले अन्तिम काम भइरहेको छ । बन्दाबन्दीले सो आयोजना निर्माणमा केही ढिलाइ भएपनि निर्धारित समय असार मसान्तमा नै पानी पठाउन तयारी भइरहेको खानेपानी तथा सरसफाइ मन्त्रालयले जनाएको छ ।
सुरुङमा पठाइए पनि पानी काठमाडौँ उपत्यकावासीको घरघरमा पुग्न अझै केही समय लाग्ने मन्त्रालयका प्रवक्ता रितेशकुमार शाक्यले बताए ।
उनका अनुसार सुरुङको परीक्षणकै लागि केही समय लाग्नेछ। पहिले सुरुङमा पानी भरिने र भरिएपछि त्यसमा कुनै चुहावट छैन भनी परीक्षण गरिने उनले बताए। उनले भने, 'पानी भरिसकेपछि कुनै चुुहावट नभएपछि मात्रै उपत्यकामा पानी झार्न सकिन्छ, चुहावट भएमा त्यसको मर्मत गरिन्छ ।'
सुरुङभित्र अहिले तीन मुख्य र अर्को एउटा गरी ४ गेटहरुको अन्तिम काम भइरहेको छ। सो आयोजनाअन्तर्गत नै सुन्दरीजलमा दुई पानी प्रशोधन केन्द्र निर्माण सम्पन्न भइसकेको छ। एउटा केन्द्रको निर्माण जापानी अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग नियोग (जाइका) र अर्को एशियाली विकास बैंकको सहयोगमा निर्माण भएको हो ।
उपत्यकामा पानी झारेपछि पनि यहाँ जडान भएका पाइपहरुको परीक्षण हुने प्रवक्ता शाक्यले बताए। आयोजना कार्यान्वयन निर्देशनालयले पानी वितरणका लागि आवश्यक पर्ने पानी ट्यांकी ९ ठाउँमा र पहिलो चरणमा वितरण हुने अधिकांश स्थानमा पाइप जडान गरिसकेको छ। अहिले पाइपको बाग्मती नदीको पानीले परीक्षण भइरहेको छ। ठूलो परिणाममा पानी पठाउनुपर्ने भएकाले पूर्णरुपमा भने मेलम्चीको पानी आएपछि नै परीक्षण गर्न सकिने उनले बताए। उनले भने, 'नयाँ बनेका प्रणाली परीक्षण हुँदा केयुकेएलको पुरानो प्रणलीबाटै पानी वितरण हुनेछ ।'
अहिले उपत्यकामा पानीको चुहावट झण्डै ३० देखि ४० प्रतिशत रहेको अनुमान गरिएको छ। पानीको मात्रा बढ्दा चुहावट पनि बढ्ने उनले बताए। परीक्षणका क्रममा नयाँ प्रणालीमा रहेका चुहावट मर्मत गरेर त्यसमा पानी पठाउनका लागि तयार गरिनेछ । सुख्खा मौसममा दैनिक १७ करोड लिटर भनिएपनि वर्षामा मेलम्चीबाट दैनिक २२ करोड लिटरसम्म पानी आउनेछ ।
उपत्यकाभित्रै रहेका स्रोतबाट पनि दैनिक २० करोड लिटर पानी हुँदा त्यसको व्यवस्थापनका लागि योजना बनाइएको उनको भनाइ छ । उनले भने, 'मन्त्रालय, केयुकेएल, काठमाडौँ उपत्यका खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डलगायतका संस्थाका प्रतिनिधिसम्मिलित समिति व्यवस्थापनको तयारी गरिरहेको छ ।'
आयोजनाको उद्घाटन भने कुन दिनमा गर्ने भनी टुङ्गो लगाइएको छैन । सुरुङमार्गमा पानी पठाइएको दिनमा गर्ने वा सुन्दरीजलमा पानी पठाएको दिन गर्ने भनी छलफल भइरहेको मन्त्रालयले जनाएको छ । सुरुङमार्गको निर्माण सकिएर पानी पथान्तरणको तयारी भइरहँदा ‘हेडबक्स’ निर्माण भने सकिएको छैन ।
पानी पथान्तररण भइरहँदा हेडबक्स निर्माणको काम भइरहने आयोजनाका प्रवक्ता राजेन्द्रप्रसाद पन्तले बताए। हेडबक्समा झण्डै दुई महिनाको काम बाँकी रहेको उनले बताए। ‘हेडबक्स’ निर्माणमा कङ्क्रिटिङ बाँकी रहेको छ । त्यो सकिएपछि स्वचालित उपकरण जडानको काम हुनेछ । उनले भने, 'अहिले पनि काम त्यहाँ भइरहेको छ ।'
झण्डै दुई दशक पहिले शुरु भएको आयोजना विभिन्न कारणले समयमा सम्पन्न हुन सकेको थिएन । यसअघि काम गरेको इटालियन कम्पनी सिएमसीले निर्माणस्थलमा धेरै काम अघि बढाएको थियो । सो कम्पनीले निर्माण नसकिँदै फर्किएपछि सरकारले बाँकी काम सक्ने गरी चिनियाँ निर्माण कम्पनी सिनो हाइड्रोलाई बाँकी काम सम्पन्न गर्ने जिम्मेवारी दिएको थियो ।
आयोजनाले बन्दाबन्दीको कारण सामान्य अवस्थामा जसरी काम गर्न सकेको थिएन । बन्दाबन्दी हुनासाथ यहाँ कार्यरत अधिकांस नेपाली मजदूर निर्माणस्थल छाडेका थिए । सरकारले माथिल्लो तामाकोशीसँगै यो आयोजनाको निर्माण निरन्तरता दिने निर्णयसँगै कतिपय कामदार थपिएका छन् । प्रशासनले पास उपलब्ध गराएपनि समयसमयमा हेलम्बु गाउँपालिकाले पनि सङ्क्रमण फैलने भन्दै आयोजनामा ओहोरदोहोर रोकेको थियो ।
मन्त्रालयले भने असारमै सुरुङमा पानी पठाउन सकिने बताउँदै आएको छ । आगामी आवमा खानेपानी मन्त्रालयअन्तर्गत विनियोजित बजेटका विषयमा सङ्घीय संसद् प्रतिनिधिसभाका सांसदले उठाएका प्रश्नको जवाफ दिँदै मन्त्री बीना मगरले मेलम्ची आयोजनाको भौतिक प्रगति अन्तिम चरणमा पुगेको बताएका थिए। आगामी आवको शुरुमै मेलम्चीको पानी सुरुङमा परीक्षण गरी उपत्यकामा वितरण गरिने उनको भनाइ थियो ।
बन्दाबन्दीको कारण आयोजनाको काम प्रभावित बनेको छ। आयोजना निर्माणको काम झण्डै डेढदेखि दुई महिना प्रभावित बनेको आयोजनाले जनाएको छ। बन्दाबन्दीको अवधिमा जनशक्ति अभाव र निर्माण सामग्रीको अभावका कारण अपेक्षा गरेअनुसार काम हुन सकेन। यो अवधिमा एक तिहाई मात्रै निर्माण भएको थियो। रासस
प्रकाशित मिति: सोमबार, असार १५, २०७७
