काठमाडाैं । विश्वव्यापी महामारीका कारण नेपालमा पनि प्रभाव परेपछि नेपालकाे सेयर बजार पनि थला परेकाे छ । लामाे समय बन्द रहेकाे सेयर बजार मंगलबारबाट खुले पनि लगातार ओरालाे लागेर सर्किट ब्रेक भइरहेकाे छ । २ घन्टाका लागि बजार खुले पनि ४० मिनेटमै सर्किट ब्रेक भएर काराेबार बन्द भएकाे छ ।
यस्ताे अवस्थामा सेयर लगानीकर्ताहरूले सेयर बजार सुधारका लागि गर्नुपर्ने विषयमा नेपाल धिताेपत्र बाेर्डलाई विभिन्न ११ सुझाव दिएका छन् ।
१. नागरिक स्टक डिलरलाई तत्काल पुँजी बजारमा हस्तक्षेप गर्न लगाई तत्काल २० अर्ब रुपैयाँ उपलब्ध गराउने । सो रकमबाट आर्जित ७५ प्रतिशत नाफासहित नागरिक स्टक डिलरले १ वर्षपछि सरकारलाई फिर्ता गर्नुपर्ने ।
(पुँजी बजार बचाउन विश्वका अरु देशमा सरकारले केन्द्रीय बैंक वा आफ्नो संयन्त्र मार्फत यस्तो प्रयास गरेको कयौं उदाहरण छन् ।)
२. पुँजी बजारमा हाल लाग्दै आएको ब्रोकर कमिसनलाई अधिकतम ०.६० बाट ०.२५ प्रतिशतमा झार्ने ।
३. २ तहको पुँजीगत लाभकर हुने । अल्पकालीन लाभ लिनेलाई हालकै ५ प्रतिशत कायम रहने । २०७७ वैशाख १ गतेयता सेयर किनी कम्तीमा २०८० साल वैशाखसम्म नबेची राख्नेलाई ० प्रतिशत पुँजीगत लाभकर लाग्ने सुनिश्चितता गर्ने । त्यसरी सेयर धारण गर्ने व्यक्तिले आफ्नो हितग्राही खातामा दीर्घकालीन लगानी जनाई रोक्का राख्नुपर्ने, बीचैमा बिक्री गर्न चाहेमा निक्षेप सदस्यको अनुमतिले लकिङ खुला गर्न पनि सक्ने र ५ प्रतिशत नै लाभकर लाग्ने ।
४. सेयर दलालमार्फत सेयर खरिद बिक्री गर्ने हरेक लगानीकर्ता नेप्सेको अनलाइन कारोबार प्रणालीमा आबद्ध भएर आफैँले किनबेच गर्ने प्रयोगकर्ता संकेत चिन्ह र गोप्य नम्बर लिनुपर्ने । अनलाइनबाट कारोबार गर्न नसक्नेहरुका लागि मात्र ब्रोकरको कार्यालयबाट किनबेच गर्ने व्यवस्था मिलाई लकडाउन सकिए लगत्तै सेयर बजार तत्काल खोल्ने ।
५. २०७७ वैशाख भित्रमा हितग्राही खाता, बैंक खाता र सेयर दलालकोमा रहेको लगानीकर्ताको कारोबार खाताको अन्तरआबद्धता (इन्टिग्रेड) कायम गरिसक्नुपर्ने र नेप्सेको प्रणालीमा पूर्ण अनलाइन कारोबार हुने । खातामा सेयर नभएकाले बिक्री गर्न नपाउने । बैंकमा धितो रहेका सेयर पनि सेयर बिक्री गर्न मिल्ने तर सेटलमेन्ट नभएमा लगानीकर्ताको २० प्रतिशत रकम जरिवाना सिडिएसले स्वतः कट्टा गरी खरिदकर्ताको खातामा जम्मा गर्ने । सेयर खरिदकर्ताको बैंक खातामा पैसा हुनैपर्ने वा सेयर दलालले दिएको लिमिटमध्ये एउटा विकल्प रोजेर अनलाइन कारोबार गर्न सकिने ।
६. वार्षिक रुपमा २० हजार रुपैयाँसम्म पुँजीगत लाभ हासिल गर्ने व्यक्तिगत लगानीकर्ताहरुको लाभकर मिनाहा हुने ।
(भारतमा १ लाख रुपैयाँसम्म पुँजीगत लाभ हासिल गर्नेलाई लाभकर लाग्दैन भने बंगलादेशमा व्यक्तिगत लगानीकर्तालाई लाभकर छुट छ ।)
७. २०७७ वैशाखपछि बुक बिल्डिङ प्रणाली लागू हुने भएकाले योग्य संस्थागत लगानीकर्ताको लागि आवेदन तत्काल खोल्ने ।
८. वार्षिक ७ प्रतिशत ब्याज दर कायम गरी लगानीकर्ताहरुका लागि अल्पकालीन मार्जिन ल्यान्डिङ दलालहरुमार्फत वितरण गर्न नेप्से, सिडिएससी, ब्रोकर, बैंक र लगानीकर्ताको प्रतिनिधि सम्मिलित समिति बनाएर सोही समितिको सिफारिसमा मार्जिन ट्रेडिङ कर्जा प्रबाह गर्ने । सो कार्यका लागि बैंकहरुले तोकिएका ब्रोकरहरुलाई १० अर्ब रुपैयाँ बराबरको थोक कर्जा उपलब्ध गराउने ।
९. हाल सेयर धितो कर्जा लिएकाहरुको मार्जिन कम भई बैंकहरुबाट मार्जिन कल गर्नुपर्ने अबस्था रहे पनि २०७७ असोज मसान्तसम्म मार्जिन कल नगर्ने । सेयर धितो कर्जाको ब्याजदर हालको आधार दर बराबर हुने गरी समायोजन गर्ने ।
१०. अर्थ मन्त्रालयले गठन गरेको अध्ययन समितिले सिफारिस गरेका ५८ बुँदै कार्यहरुमध्ये पुँजी बजारसँग प्रत्यक्ष रुपमा सम्बन्धित २० वटा महत्वपूर्ण कामहरु तोकिएको समय २०७६ साल असारभित्र नगरी पुँजी बजारको विकास तथा विस्तार अबरुद्ध पारेकाले जिम्मेवार निकायका प्रमुख र मुख्य कर्मचारीहरु स्वतः पदमुक्त हुने र तोकिएका ती कामहरु कामहरु २०७७ जेठभित्र सम्पन्न गरिने ।
११. अमेरिकी डलर, जापानी यन, युरो, स्टर्लिङ पाउन्ड वा तोकिएको विदेशी मुद्रा ल्याएर कम्तीमा ३ वर्षको लकिङ अवधि हुने गरी दोस्रो बजारमा वाणिज्य बैंक र जलविद्युत कम्पनीहरुको सेयर खरिद गर्ने गैर आवासीय नेपाली, FII, FPI लाई पुँजी बजार प्रवेश तत्काल खुल्ला हुने ।
प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख ३१, २०७७